Tự nhìn mình, tự xem xét mình thì mới có thể có tâm
tự xấu hổ được. Còn có khi mình lầm lỗi mà không xấu hổ là vì sao? Vì không
nhìn kỹ mình. Mình không có thì giờ hoặc không có thói quen nhìn lại chính
mình, soi sáng chính mình, sự tự phản tỉnh.
Có
ba việc chúng ta phải quan sát là việc làm, lời nói và tâm tư của mình. Tâm tư
là suy nghĩ, tâm tình, tình cảm. Ba việc đó chúng ta phải quan tâm. Thử hỏi trong
ba việc đó chúng ta để ý cái nào nhiều nhất? Có những trường hợp xảy mình nói
mà không biết nói gì. Có lúc chúng ta thốt những lời bất cẩn giật lại không kịp.
Nếu những lời nói trong lúc bình thường mà mình không quan sát kịp thì trong
lúc gặp việc làm sao quan sát kịp. Cho nên luôn luôn phải nhìn lại mình, luôn
luôn quan sát mình là dùng nó làm công phu đối phó với những khi gặp việc. Còn
không thì những lúc gặp việc xảy ra bất như ý thì chúng ta không kiểm soát được
phản ứng của mình, sẽ xảy ra vô số lỗi lầm, sau đó ân hận. Muốn trong lúc gặp
việc thì bình thường mình cũng phải quen kiểm soát. Cổ đức có câu thế này:
Nếu như bình nhật
không chuyên thiết
Đâu đủ tư lương lúc trở về.
Nếu
đời sống bình thường hàng ngày, trong những lúc chưa đau, chưa gặp những việc rắc
rối trong gia đình, chưa xảy ra những gì cho chính bản thân mình; bình nhật là
ăn ngủ đi đứng bình thường, gia đình chưa ai kêu mình, làm mình phải hoảng hốt,
lo sợ. Và chúng ta đang sống trong những lúc bình nhật như thế này mà hoàn toàn
không chú tâm, bình nhật không chuyên thiết
là không tha thiết với chính mình thì đâu
đủ tư lương để trở về. Thì lúc trở về đối diện với sanh tử chính mình không
có tư lương. Không đủ tư lương là không đủ vốn liếng, như vậy hỏng hết một đời.
Cho nên tôi luôn luôn tha thiết mong các vị trong lúc sống như thế này có những
ngày bình thường an ổn. Thời gian rất quý, đó là thời gian bình nhật, bình thường
nhất. Phải chuyên thiết, phải đặt vấn đề với chính mình.
Bình
nhật không chuyên thiết thì đối diện với sanh tử, đối diện với những vấn đề của
chính mình thì có cái gì để chống đỡ, không có gì lấy ra để ứng xử, để đối phó.
Thân mình đau, nhà mình đau, kêu chỗ này, kêu chỗ kia. Những việc rắc rối của
chính mình chúng ta không có đủ tỉnh lực để giải quyết bởi vì bình thường không
có dụng công. Nếu chúng ta cứ để thời gian trôi đi. Và như vậy thì bên trong trống
rỗng không có gì hết…
(NĐ)
