Trong mỗi tư tưởng, trong mỗi hành động của mình mình đều biết rõ mình đang làm gì, biết rõ ý niệm nào khởi lên trong tâm. Đó là từng phút từng giây loại trừ vô minh. Đi biết mình đi. Và cái biết đó là trí tuệ đối kháng lại với vô minh si mê.
Có người đi mà không biết mình đi, nói mà không biết mình nói, cho tới nghĩ cũng không biết mình nghĩ gì. Ý niệm nào khởi lên trong đầu của mình mình cũng không biết. Đó gọi là tùy thuận vô minh. Tùy thuận như vậy thì không bao giờ dứt vô minh được.
Cái thâm sâu nhất là từng ý niệm. Mình ngồi biết mình đang nghĩ gì. Đối diện với một người mình biết rằng mình đang khởi lên niệm gì, biết được những tư tưởng khởi lên trong đầu của mình.
Có người mình thấy thì thấy, không ảnh hưởng gì, thấy như thấy cột nhà, có đi qua đi lại mình cũng không để ý. Nhưng có người vừa thấy là mình để ý liền. Một là người mình thương, hai là người mình ghét. Chỉ có hai đối tượng đó thôi.
Thí dụ người mình để ý thương, ở xa nhìn là mình biết liền, mình biết mình khởi niệm thế nào đối với người đó. Với người mình ghét cũng vậy.Vừa thấy đi ngang, có ý niệm là mình biết liền - mình vừa khởi ý giận, bực bội gì đó. Những cái đó vừa khởi lên phải biết liền. Và khi biết như thế là đang đối trị với vô minh. Chỉ cần nhận ra thôi, không làm gì hết.
Và quả nhiên là có một sự bực bội hoặc dễ chịu xảy ra đối với mình khi thấy người này người kia. Chỉ cần bắt được những tư tưởng sẽ xảy ra đối với mình, người đó là người có thể làm chủ được mình. Và đó là đối trị vô minh.
Ngày xưa không có điện thoại, ai tới thăm mình, đứng trước cửa mình mới biết. Còn bây giờ gọi điện báo trước sẽ tới thăm vào ngày mai, chẳng hạn vậy. Nghe như vậy là mình biết ngày mai người đó tới, là người thân của mình hoặc là người mình rất thích. Nghe như thế là tâm mình đã khởi lên niệm dễ chịu. Khi người đó vừa tới cửa, mình còn trong phòng chưa ra nhưng biết rằng gặp người đó mình sẽ vui. Mình đoán được tư tưởng tình cảm, tâm tư của mình sẽ chảy theo chiều hướng như thế. Và khi nhìn lại tâm mình, mình thấy: À gặp người đó mình sẽ vui hoặc bực bội.
Thấy được đường đi nước bước của tâm rất thú vị. Biết nó rồi cho nên khi nó xảy ra mình không bị bất ngờ.
Sở dĩ chúng ta thua cuộc là bị bất ngờ bởi tư tưởng của mình. Thí dụ hai người đang nói chuyện với nhau bất chợt tên kia nói câu gì đó mà xúc phạm tới mình, bất ngờ mình khởi lên một niệm giận là vì mình chưa chuẩn bị kịp. Mình thấy có cái giận tức bùng lên trong tâm. Vì cái giận tức bộc phát nên phải ứng của mình là đối kháng lại, hoặc đỏ mặt, hoặc gây gổ gì đó là vì bị bất ngờ.
Khi chúng ta chậm rãi từ từ luôn luôn quan sát mình, người chậm rãi từ từ luôn luôn quan sát mình không bị bất ngờ bởi những tư tưởng của chính mình. Lâu dần chúng ta sẽ làm chủ được. Trước tiên là biết được tư tưởng của mình, sau đó làm chủ được lời nói và hành động.
(NĐ)
